Nieuw: richtlijn Nachtwerk en gezondheid
Dat nachtwerk kan leiden tot slaapproblemen en vermoeidheid zal niet verrassend zijn. Er kunnen echter ook andere gezondheidsproblemen optreden met serieuze gevolgen op de lange termijn. Blootstelling aan nachtwerk leidt bijvoorbeeld ook tot een verhoogd risico op diabetes en hart- en vaatziekten. Vanwege de negatieve effecten en toename van nachtwerk bestaat binnen de beroepsgroep de wens voor een richtlijn op dit onderwerp. Maatschappelijk komt er ook steeds meer aandacht voor de gevolgen van nachtwerk. Daarom is er nu de nieuwe richtlijn ‘Nachtwerk en gezondheid’.
Is het nachtwerk noodzakelijk?
Na vijf jaar nachtdiensten kan ongeveer 3% van de gevallen van diabetes mellitus bij nachtwerkers worden verklaard door nachtwerk, na 40 jaar nachtdiensten is dat circa 21%. Voor hart- en vaatziekten loopt dit op van ongeveer 4% tot 23% van de gevallen onder nachtwerkers. Dat betekent dat iemand die 40 jaar nachtwerk heeft verricht, een geschat verhoogd risico loopt op diabetes of een hart- of vaatziekte van respectievelijk 7 en bijna 8 procentpunten vergeleken met iemand die geen nachtwerk heeft verricht.
Het is daarom belangrijk om na te gaan of het echt noodzakelijk is werkenden bloot te stellen aan nachtwerk, of dat nachtwerk vermeden kan worden. Dat is de eerste stap volgens de arbeidshygiënische strategie. Of, zoals de aanbeveling in de richtlijn zegt:
"Adviseer de werkgever om geen of zo min mogelijk gebruik te maken van nachtwerk, en alleen als daarvoor gegronde redenen zijn.
Denk bij beperken van nachtwerk ook aan aanpassen van aanvangstijden van diensten, inroosteren van parallelle ploegen in dagdiensten, nagaan of voor alle functies nachtwerk noodzakelijk is en of ’s nachts een gelijke bezetting nodig is als overdag. Houd rekening met de individuele belasting als nachtwerk over een kleine groep werkenden wordt verdeeld. Financiële compensatie van de ongemakken van nachtwerk is geen maatregel ter beperking van gezondheidsrisico’s en (dus) geen rechtvaardigingsgrond voor nachtwerk."
Preventieve maatregelen, PMO en individuele begeleiding & interventies
Wat kun je als bedrijfsarts verder doen? In de nieuwe NVAB-richtlijn Nachtwerk en gezondheid staat welke onderwerpen ten aanzien van preventie in de RI&E thuis horen, welke preventieve organisatorische maatregelen geadviseerd kunnen worden en welke preventieve adviezen er zijn voor individuele werkenden.
Het preventief medisch onderzoek voor nachtwerk is gericht op het screenen en waar nodig begeleiden van werkenden:
- met slaapproblemen of vermoeidheidsklachten
- die onveilige situaties ervaren door vermoeidheid of concentratieproblemen
- die problemen ervaren vanwege andere arbeidsomstandigheden ’s nachts dan overdag
- met een verhoogd risico op cardio-metabole aandoeningen
Tenslotte worden individuele begeleiding en interventies beschreven, als een werkende via een PMO, open spreekuur of verzuimspreekuur bij jou als bedrijfsarts komt. Met name het samen met de werkende beslissen over het wel of niet doorgaan met nachtwerk krijgt daarin ruime aandacht. Dit is uitgewerkt in vijftien gerichte vragen aan nachtwerkers.